Zaliczka to forma przedpłaty, wpłacana przez kupującego w związku z planowaną transakcją lub usługą. Pełni funkcję częściowego rozliczenia – jeśli umowa zostanie wykonana, zaliczka zostaje odliczona od ostatecznej ceny. Gdy natomiast umowa nie dojdzie do skutku, zaliczka podlega zwrotowi, niezależnie od tego, z czyjej to winy.
Zadatek to z kolei bardziej zobowiązująca forma zabezpieczenia, regulowana w Kodeksie cywilnym (art. 394). Zadatek chroni interesy obu stron, zapewniając możliwość rekompensaty, jeśli jedna z nich nie wywiąże się z umowy. W takim przypadku, jeśli sprzedający odstępuje od umowy z winy kupującego, zatrzymuje zadatek. Jeśli to sprzedający rezygnuje, musi zwrócić kupującemu podwójną wartość zadatku. W przypadku, gdy umowa zostanie zrealizowana, kwotę zadatku również odlicza się od całości ceny.
Kluczowe różnice między zaliczką a zadatkiem:
- Funkcja zabezpieczająca – Zadatek pełni rolę zabezpieczenia przed stratami wynikającymi z niewykonania umowy, natomiast zaliczka nie ma takiego charakteru.
- Forma i zwrotność – Zaliczka zawsze podlega zwrotowi, jeśli umowa nie zostanie zrealizowana. W przypadku zadatku zależy to od przyczyny: zadatek można zatrzymać lub otrzymać w podwójnej wysokości, w zależności od winy jednej ze stron.
- Forma przedpłaty – Zaliczka zazwyczaj wpłacana jest gotówką, natomiast zadatek może przyjąć także postać rzeczową, co pozwala na bardziej elastyczne ustalenia między stronami.
